U ziet het goed: Hervonden Stad en Land is de vernieuwde titel van het vertrouwde erfgoedjaarboek van de Stichting Monument & Materiaal en de gemeente Groningen. De meest recente herindeling van Groningen, Haren en Ten Boer leverde een fors grotere gemeente op. Evenzo groeide de verslaglegging over archeologie, bouwhistorie en restauraties. Na de zilveren jubileumeditie van Hervonden Stad (2020) was het tijd om ook het jaarboek zelf uit te bouwen, inclusief een nieuwe vormgeving, een bredere opzet en een meer dekkende titel.
De inhoud, met uiteraard In depot – uit depot en de jaarverslagen archeologie, bouwhistorie en restauratie – is als vanouds. In Zandwegen op de Harener Hondsrug hebben we een heel nieuw landschappelijk thema te pakken.
Lees meer...
Zoals u ziet heeft de rug van Hervonden Stad dit jaar een zilveren glans. In deze jubileumeditie vieren we het 25-jarig bestaan van dit unieke jaarboek. Niet alleen lokaal voorziet Hervonden Stad in kennis over ons verleden, ook landelijk loopt Hervonden Stad voorop in haar genre. Het lukt al 25 jaar om kennis over archeologisch en gebouwd erfgoed te bewaren en te delen.
Dat de gemeente Groningen een maatje groter is geworden, betekent ook meer erfgoed en meer onderwerpen voor Hervonden Stad. Vorig jaar richtten we de blik bijvoorbeeld op het religieuze erfgoed van de oude gemeente Ten Boer. Dit jaar kijken we – naast de jaarverslagen archeologie, bouwhistorie en restauratie – wat meer naar de oude gemeente Haren. In Ondergronds Yesse geven drie kersverse archeologen tekst en uitleg bij de vondsten op kloosterterrein Yesse. Daarbij duiken ze op geheel eigen wijze in de Europese kloostergeschiedenis, waar anno 2020 nog steeds veel valt te ontdekken
Lees meer...
Deze aflevering van jaarboek Hervonden Stad betreft alweer de 24e editie. Het biedt de lezer een samenvattend overzicht van de belangrijkste activiteiten op het gebied van archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen in 2018. Daarnaast wordt een boeiende waaier aan specifieke erfgoedaspecten van uiteenlopende aard ontvouwen in de vorm van een aantal losse artikelen, gepresenteerd middels een chronologische zevensprong door de tijd.
Hervonden Hunze belicht oude en nieuwe sporen van deze rivier in de gemeente Groningen. De inhoud van dit artikel kan mogelijk waardevolle bouwstenen aanleveren voor de kennis en ambities, zoals geformuleerd in het project Groningen: Stad aan de Hunze.
Lees meer...
Hervonden Stad 2018 biedt een samenvattend jaaroverzicht van in de gemeente Groningen uitgevoerde archeologische en bouwhistorische onderzoeken en de belangrijkste restauratieprojecten uit 2017. Daarnaast zijn zeven artikelen opgenomen, waarvan er maar liefst vijf verband houden met het onderwerp infrastructuur, mobiliteit en verkeer. Zij nemen de lezer mee op een boeiende reis langs de laatste stoepen in de binnenstad, oude wegen, trekvaarten, een hervonden spoorweghalte en voormalige benzinestations.
In De Paddepoelsterweg in archeologisch perspectief wordt de hypothese geopperd dat deze oude verbindingsweg tussen de stad en de wierden ten noordwesten ervan een overblijfsel is van een laatmiddeleeuws netwerk van (klei)wegen.
Trekvaart en stedelijke infrastructuur behandelt de opkomst van het Groninger trekvaartnetwerk in de 17e eeuw en bijbehorende stedelijke voorzieningen als havens en veerhuizen. De nog aanwezige onderdelen van deze voormalige ‘watergebonden’ infrastructuur met bijbehorende gebouwen vormen een waardevol stuk Gronings erfgoed.
Lees meer...
Deze 22e Hervonden Stad biedt een samenvattend jaaroverzicht van de uitgevoerde archeologische en bouwhistorische onderzoeken en de belangrijkste restauratiewerkzaamheden in de gemeente Groningen. Daarnaast zijn zeven artikelen opgenomen, waarin dieper ingegaan wordt op de achtergronden van een bepaalde vondst, een gebouw of een wijk, waarvoor 2016 in de meeste gevallen een belangrijk jaar was.
Allereerst een korte terugblik in het artikel 25 jaar Stadsmonumentenborden. Hierin wordt het idee, het ontstaan en de betekenis van de ‘markante en onopvallende’ informatieborden nader belicht. In de periode 1991-2016 werden maar liefst honderd van deze borden op markante panden in de stad gerealiseerd. Vervolgens worden in het artikel Heilig licht drie bijzondere grofkeramische kandelaars besproken, die bij de opgravingen aan de Grote Markt oostzijde gevonden zijn. Er wordt onder meer licht geworpen op wie de gebruikers zouden kunnen zijn, en waar deze specifiek Noord-Nederlandse (en zeldzame) vondsten nog meer zijn aangetroffen. Een andere wereld gaat schuil achter het artikel Mitter haeck trecken opt vat, de wereld van de wijnhandel, wijnaccijns en wijnroeiers. Een gevonden wijnton aan de Westerseweg met een intrigerende inkrassing erop was aanleiding om het systeem van de zogenaamde ‘ritsingen’ te ontdekken en nader onder de loep te nemen.
Lees meer...
| Downloads |
| 1996-01 |
|
Archeologie in 1995 |
| 1996-02 |
|
Bouwhistorie in 1995 |
| 1996-03 |
|
Restauraties die in 1995 gereed zijn gekomen |
| 1996-04 |
|
Een bijzondere bodemvondst van Italiaanse berettino-faience |
| 1996-05 |
|
Graven in Lieuwerderwolde |
| 1996-06 |
|
Een middeleeuws stenen huis in de Oosterstraat |
| 1996-07 |
|
Koken in de bedstee |
| 1996-08 |
|
Het kerkgebouw te Noorddijk |
| 1996-09 |
|
Nieuwe kunst in een oude jas |
| 1996-10 |
|
Couleur locale |
| 1996-11 |
|
Slingers aan het plafond |
| Downloads |
| 1997-01 |
|
Archeologie in 1996 |
| 1997-02 |
|
Jaaroverzicht van bouwhistorisch onderzoek en restauraties in 1996 |
| 1997-03 |
|
Graven op de Grote Markt |
| 1997-04 |
|
Drie opmerkelijke muntjes uit de Folkingestraat |
| 1997-05 |
|
Thomas Becket in Groningen |
| 1997-06 |
|
Een deftig huis in de Oosterstraat |
| 1997-07 |
|
Hoge der A 18, een 'behuisinge met de caemer daerachter sijnde een treffelijcke brouwerije' |
| 1997-08 |
|
De restauratie van 18e-eeuwse behangselschilderingen in de Marktstraat |
| 1997-09 |
|
In geuren en kleuren
Geschiedenis van de voormalige De Gruyter-winkelpanden |
| 1997-10 |
|
Oude liefde roest niet?
Herstel van de Trompbrug |
Hervonden Stad 2012 geeft een overzicht van archeologisch en bouwhistorisch onderzoek en restauraties in het voorgaande jaar in de gemeente Groningen. In deze aflevering zijn daarnaast maar liefst negen specialistische artikelen opgenomen, waarin dieper op de achtergronden van archeologische vondsten of bouwwerken uit de afgelopen duizend jaar wordt ingegaan.
De oudste vondst betreft een zetel van de Hoge der A, dat alleen Scandinavische kerkelijke parallellen kent. Omdat deze 11e-eeuwse vondst een tweede leven als vlonder heeft gekregen, kunnen we niet concluderen dat aan de Hoge der A destijds een bisschop woonde, maar intrigerend is het wel. Een ander luxeproduct betreft de zogenaamde Vuurklok uit Matsloot. In dit artikel wordt uiteengezet hoe en waarom deze gebruiksvoorwerpen gemaakt werden. Het artikel Huttentut aan de Westerseweg neemt ons mee in de wereld van de vergeten landbouwgewassen. Het oliehoudend gewas Huttentut (dat lijkt op koolzaad) werd in de middeleeuwen verbouwd op wat armere gronden.
Lees meer...
Hervonden Stad 2011 geeft een overzicht van archeologisch en bouwhistorisch onderzoek en restauraties in het voorgaande jaar in de gemeente Groningen. Ook is in deze aflevering weer een scala aan specialistische artikelen opgenomen, waarin dieper ingegaan wordt op de achtergronden van in de afgelopen jaren aangetroffen bijzondere vondsten, waarvan zowel de datering als aard sterk uiteen lopen.
Zo wordt aandacht besteed aan de verspreidingspatronen van vuursteen, tevoorschijn gekomen bij opgravingen ten oosten van de stad Groningen waar de nieuwe woonwijk Meerstad wordt ontwikkeld. De belangrijkste artefacten, daterend uit de middensteentijd (Mesolithicum), betreffen pijlbewapening die waarschijnlijk gerelateerd kan worden aan een tijdelijk kampement waar jagers hun vuurstenen jachtwapens vervaardigden.
Lees meer...
Hervonden Stad 2010 geeft een overzicht van archeologie, bouwhistorie en restauraties in het voorafgaande jaar in de gemeente Groningen.Het eerste deel van het boek omvat drie jaarverslagen van bovenstaande disciplines. Vervolgens wordt artikelgewijs dieper op interessante vondsten of onderzoek ingegaan.
Deze aflevering van Hervonden Stad staat voor een groot deel in teken van sloop. Natuurlijk zijn sloopwerkzaamheden wel vaker aanleiding voor de ontdekking van bijzondere vondsten, maar dit jaar speelt sloop een wel heel belangijke rol. De (plotselinge) sloop van de Friesch-Groningsche Beetwortelsuikerfabriek aan het Hoendiep was aanleiding om de geschiedenis van dit fabriekscomplex te onderzoeken. In Van Suiker tot sloop worden de oudste bouwdelen van de fabriek beschreven die tijdens de sloop langzaamaan steeds meer in het zicht kwamen.
Lees meer...
| Downloads |
| 1998-01 |
|
Archeologie in 1997 |
| 1998-02 |
|
Jaaroverzicht van restauraties in 1997 |
| 1998-03 |
|
Jaaroverzicht bouwhistorisch onderzoek in 1997 |
| 1998-04 |
|
Sleutelstukken |
| 1998-05 |
|
Guyotplein 3, de directiewoning van het voormalige doveninstituut |
| 1998-06 |
|
Oude Ebbingestraat 78/80, 'alwaer de gouden schaele uithanght' |
| 1998-07 |
|
De muntvondst van de Ossenmarkt |
| 1998-08 |
|
Textiel uit de beerput van de Latijnse School |
| 1998-09 |
|
Uit de put
Een boekband als nieuw bewijs voor een cultureel netwerk in Noordoost-Nederland aan het einde van de middeleeuwen |
| 1998-10 |
|
Reizende Schoorsteenmantels |
| 1998-11 |
|
Zo helder als glas
Decoratief gebruik van glas in lood in de stad Groningen 1900-1940 I. De periode rond de eeuwwisseling |
| Downloads |
| 1999-01 |
|
Archeologie in 1998 |
| 1999-02 |
|
Jaaroverzicht bouwhistorie in 1998 |
| 1999-03 |
|
Jaaroverzicht restauraties in 1998 |
| 1999-04 |
|
Jaaroverzicht restauraties in 1998
1999-04 De Pyramus-schaal uit de Waagstraat-opgraving
'Een fragment van een verhaal' |
| 1999-05 |
|
Baksteenvloeren |
| 1999-06 |
|
Provincie in de stad |
| 1999-07 |
|
Zo helder als glas
'Decoratief gebruik van glas in lood in de stad Groningen 1900-1940 II. De periode 1920-1940' |
| 1999-08 |
|
Gebrandschilderd glas aan de Grote Markt |
| 1999-09 |
|
In depot – uit depot |
| 1999-10 |
|
De ondergewaardeerde Bruynzeeldeur opgewaardeerd |
| Downloads |
| 2000-01 |
|
Archeologie in 1999 |
| 2000-02 |
|
Jaaroverzicht bouwhistorie in 1999 |
| 2000-03 |
|
Jaaroverzicht restauraties in 1999 |
| 2000-04 |
|
Skeletonderzoek van de opgraving Martinikerkhof Zuidzijde |
| 2000-05 |
|
Een gestrafte edelman?
Een 13e-eeuws zwaard uit de Groninger binnenstad |
| 2000-06 |
|
Inkthouders uit de beerput van de Sint-Maartensschool te Groningen |
| 2000-07 |
|
In muren verborgen
Baksteen in bouwhistorisch onderzoek |
| 2000-08 |
|
Een vergeten 19e-eeuws industrieterrein in kaart gebracht
De bouw- en ontwikkelingsgeschiedenis van het Nanninga-terrein en omgeving in Groningen |
| 2000-09 |
|
In depot – uit depot
Houtsnijwerk als plafondversiering |
| 2000-10 |
|
Plafonds van papier in het hoofdstation NS |
| 2000-11 |
|
De restauratie en 'ver'nieuwbouw van het Wiebengacomplex |
| Downloads |
| 2001-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2000 |
| 2001-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2000 |
| 2001-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2000 |
| 2001-04 |
|
Een Trechterbekerscherf uit Ruskenveen in Hoogkerk |
| 2001-05 |
|
Een fibula van een 'Arabische munt' uit de Peperstraat |
| 2001-06 |
|
Een stalling voor vee in de openlucht
Een zoektocht naar de duiding van kuilenpatronen onder het Roode Weeshuis
te Groningen en in Drenthe |
| 2001-07 |
|
Schatten uit de gracht van Alva |
| 2001-08 |
|
Het voormalig Mineralogisch Geologisch Instituut te Groningen |
| 2001-09 |
|
Een gemeentelijk paradepaard uit de jaren vijftig
De bouwgeschiedenis van het openluchtzwembad De Papiermolen in Groningen
(1949-1955) |
| 2001-10 |
|
In depot – uit depot
Een spiltrap in het voormalig Natuurkundig Laboratorium aan de Westersingel |
| Downloads |
| 2002-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2001 |
| 2002-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2001 |
| 2002-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2001 |
| 2002-04 |
|
Kold kleumm in Stad?
Een geologisch interessant fenomeen in een Groninger bouwput |
| 2002-05 |
|
Twee pauwen in het paradijs
Een 10e-eeuwse beslagplaat uit Groningen |
| 2002-06 |
|
Geknipt om te betalen |
| 2002-07 |
|
Een trappenhuis van vorstelijke allure aan de Vismarkt |
| 2002-08 |
|
In depot – uit depot
Terug naar school. De omzwervingen van een 86-jarige godin |
| 2002-09 |
|
Sleutelen aan de stad
Hoe de Burchtstraat verkoopruimte werd |
| 2002-10 |
|
De bouwstenen van de Martinitoren |
| 2002-11 |
|
Het koororgel van de Martinikerk |
| Downloads |
| 2003-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2002 |
| 2003-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2002 |
| 2003-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2002 |
| 2003-04 |
|
Zegelstempels uit Groninger grond |
| 2003-05 |
|
Een verslag van een reconstructie van 16-eeuwse kinderkleding |
| 2003-06 |
|
...staande en gelegen aan de Trekweg, halverwege Nieuwe Ebbingepoort en Noorderhoogebrug... |
| 2003-07 |
|
'Tea for two'
Tuinkoepels in de stad Groningen |
| 2003-08 |
|
Bij ons aan ’t Eemskanaal
De ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied tussen het Damsterdiep en het Eemskanaal |
| 2003-09 |
|
In depot – uit depot
Art-nouveauwandversiering |
| 2003-10 |
|
Een kleuterschool met olifantskoppen |
| 2003-11 |
|
Een introductie van Groninger wederopbouw en naoorlogse architectuur |
| Downloads |
| 2004-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2003 |
| 2004-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2003 |
| 2004-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2003 |
| 2004-04 |
|
De ondergrond van het AZG-terrein (Groningen) geologisch bekeken |
| 2004-05 |
|
Een kampement van jager-verzamelaars van de Ahrensburg-traditie bij Hoogkerk |
| 2004-06 |
|
Aardewerken 'asbakken' van de Zernikelaan |
| 2004-07 |
|
"...en komen de schepen traag opzetten..."
Het Van Houtenhuis: de geschiedenis van een huis, een houthandel en haar bijzondere bewoners |
| 2004-08 |
|
Het 'Zwitserse huisje' achter het Feithhuis te Groningen |
| 2004-09 |
|
In depot – uit depot
Mystieke materialen? Glas in lood van de Groninger Vrijmetselarij |
| Downloads |
| 2005-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2004 |
| 2005-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2004 |
| 2005-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2004 |
| 2005-04 |
|
Plantenresten uit de Friesestraatweg-wierde |
| 2005-05 |
|
Raadsels rond een 16e-eeuws bord van sgraffito-aardewerk |
| 2005-06 |
|
’t Is niet alles goud wat er blinkt
Rekenpenningen uit de stad Groningen |
| 2005-07 |
|
Stucwerk van Johan Bernhard Logeman (1748-1814) |
| 2005-08 |
|
In depot – uit depot
Deuren in het depot van Stichting Monument & Materiaal |
| 2005-09 |
|
'Van oude letters en zaken die voorbijgaan...'
Muurreclames in de stad Groningen |
| Downloads |
| 2006-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2005 |
| 2006-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2005 |
| 2006-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2005 |
| 2006-04 |
|
Een karretje dat op de k(l)eiweg reed
Van Groninger wielen, wagens en wegen |
| 2006-05 |
|
Met andere ogen bekeken |
| 2006-06 |
|
In depot – uit depot
Twee vroeg-19e-eeuwse schilderingen uit Groninger woonhuizen |
| 2006-07 |
|
Sleutelen aan de stad: de Lutkenieuwstraat |
| Downloads |
| 2007-01 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2006 |
| 2007-02 |
|
Jaarverslag restauraties in 2006 |
| 2007-03 |
|
Dokteren aan het Peizerdiep |
| 2007-04 |
|
Uit de lucht komen vallen |
| 2007-05 |
|
Hoedt u voor restauratoren
De conservering van de secco’s in het hoogkoor van de Martinikerk |
| 2007-06 |
|
Glas onder de loep
Materiaalanalytisch onderzoek van enkele kleurloze Groninger glasblazerijvondsten uit de late 17e eeuw |
| 2007-07 |
|
Een schilderij uit 1762 met bouwhistorische ogen bekeken |
| 2007-08 |
|
In depot – uit depot
Deuromlijstingen in het depot van Monument & Materiaal |
| 2007-09 |
|
Een nieuws gebouwde Concertzaal in de Poelestraat |
| 2007-10 |
|
De restauratie van het orgel in de kerk van Noorddijk |
| Downloads |
| 2008-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2006/2007 |
| 2008-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2007 |
| 2008-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2007 |
| 2008-04 |
|
Gebouwen uit de Romeinse tijd en de Volksverhuizingstijd in de stad Groningen |
| 2008-05 |
|
Dierresten uit de opgraving Groningen - De Held III/2004 |
| 2008-06 |
|
Het Witte Huis van Groningen
De bijzondere bouwgeschiedenis van de winkelgalerij aan de Brugstraat |
| 2008-07 |
|
Raadstekens van de stad Groningen |
| 2008-08 |
|
Jacob van Deventer in Groningen
Meten is weten, maar wat wéten we van de 16e-eeuwse methode van meten? |
| 2008-09 |
|
Vlinten en bermen
Een brief van Willem Lodewijk uit 1616 over de noordelijke stadsuitleg van Groningen (1615-1624) |
| 2008-10 |
|
In depot - uit depot
Religieus Erfgoed |
| 2008-11 |
|
Honderd jaar telecommunicatie aan de Munnekeholm in Groningen |
| Download |
| 2009-00 |
|
Inleiding |
| 2009-01 |
|
Jaarverslag archeologie in 2008 |
| 2009-02 |
|
Jaarverslag bouwhistorie in 2008 |
| 2009-03 |
|
Jaarverslag restauraties in 2008 |
| 2009-04 |
|
Verweesd van huis en haard
Een aantal op drift geraakte 17e-eeuwse terracotta schoorsteenbeelden nader belicht |
| 2009-05 |
|
Tot oogen lust en pronkery
Een faience dekselpot van Euvelgunnerweg 28 |
| 2009-06 |
|
Noorddijkerweg 32
De boerderij met een verrassende bouwgeschiedenis en een bijzonder restauratie |
| 2009-07 |
|
Het Zeylsgasthuis
Huis voor oude Juffers van deftige stand |
| 2009-08 |
|
In depot - uit depot
Een cijrlijck wapenstuck, een 17e-eeuwse wapensteen |
| 2009-09 |
|
De ruïnes op de Grote Markt
Een geschiedenis van Goed en Kwaad Deel I |
| 2009-10 |
|
In geuren en kleuren
De carrière van restauratiedeskundige Berend Raangs aan de hand van vier projecten |
Hervonden Stad 2013 biedt een samenvattend overzicht van in het voorgaande jaar plaatsgevonden archeologisch en bouwhistorisch onderzoek en restauraties in de gemeente Groningen. Daarnaast zijn acht artikelen opgenomen die dieper ingaan op uiteenlopende facetten van het Groninger erfgoedonderzoek. Hierbij gaat het deels over materieel erfgoed (archeologische vondsten en bestaande gebouwen) dat in een historische context wordt geplaatst.
Waar mogelijk wordt ook een koppeling gemaakt met het bijbehorende immaterieel erfgoed, de cultuurhistorische context in de vorm van mentaliteit, tradities, gebruiken en rituelen. Op die manier proberen we ons lokale erfgoed op een voor de lezer aansprekende wijze tot leven te brengen.
Lees meer...
Hervonden Stad 2014 biedt een samenvattend overzicht van uitgevoerde archeologische en bouwhistorische onderzoeken en restauraties uit het voorgaande jaar in de gemeente Groningen. Daarnaast zijn zeven specialistische artikelen opgenomen, die elk dieper ingaan op genoemde onderzoeksterreinen.
Wat opvalt in deze aflevering van Hervonden Stad is dat in bijna alle gevallen door de auteurs in ruime mate gebruik gemaakt wordt van historisch schriftelijk bronnenmateriaal ter ondersteuning van hun betoog. Dit houdt primair verband met de periodes waarin het beschreven onderwerp zich afspeelt. Vanaf de late middeleeuwen zijn schriftelijke bronnen in toenemende mate beschikbaar. Daarbij komt dat deze tegenwoordig ook steeds makkelijker digitaal vanaf de werkplek raadpleegbaar zijn.
Lees meer...
Twintig jaar Hervonden stad!
Deze aflevering is extra feestelijk, niet alleen vanwege genoemd jubileum, maar ook vanwege de in dit jaarboek opgenomen onderwerpen. Na het overzicht van in 2014 plaatsgevonden archeologisch en bouwhistorisch onderzoek en restauraties in de gemeente Groningen volgen acht artikelen die alle – toevallig, maar toepasselijk – een sierlijk, feestelijk tintje hebben.
Zo beschrijft het eerste artikel de ontdekking van een bijzondere romanogotische nissengevel uit de 13e- of vroege 14e eeuw bij de verbouw van Oosterstraat 3. Het openen van een van de spitsboognissen bracht verrassend siermetselwerk aan het licht.
Feest was het op 24 augustus 1498 voor twee muntmeesters. Niet alleen vanwege de jaarlijkse Bartholomeus-viering, maar vooral dankzij de toestemming voor Groninger muntslag die zij verkregen van het stadsbestuur. Hoe die munten er uitzagen, was lang onbekend, maar nu is de plak van Van Leiden en Van Lynner geïdentificeerd.
Lees meer...
Hervonden Stad 2016 biedt een samenvattend overzicht van in 2015 uitgevoerde archeologische en bouwhistorische onderzoeken en restauraties in de gemeente Groningen. Naast de gebruikelijke jaarverslagen zijn nog vijf specialistische artikelen opgenomen die dieper ingaan op enkele ‘krenten in de pap’. Het merendeel hiervan past in het thema ‘eten en drinken’.
In het artikel Boter en brood voor de armen (en krenten zaten daar niet bij!) wordt verhaald over de wekelijkse uitdeling van dit broodnodige voedsel aan armehuessesitten, die op vertoon van metalen plaatjes (een soort ‘bonnen’) konden aantonen dat zij als hulpbehoevend geregistreerd stonden. Enkele van deze tekens, daterend uit de 16e-, 17e- en 19e eeuw, worden nader belicht. Deze toenmalige hulpvoorziening, vergelijkbaar met onze huidige voedselbank, was in Groningen in handen van het Convent van Armehuiszittenden.
Een bord met een boodschap gaat over een bordfragment van Duits Werra-aardewerk uit 1600-1620 met een iconografisch intrigerende voorstelling van een op een liggend kruis gezeten naakte dame. Welke etenswaren op dit huwelijksbord zijn geserveerd, is onbekend. Genoemde afbeelding verwijst zinnebeeldig naar het door de kersverse echtgenoten op eerbare wijze ‘vleselijk consummeren’ van de bruiloftsceremonie tijdens de huwelijksnacht.
Het artikel Warmoes en snijbiet, salaet en latuwe gaat nader in op wat in de 17e eeuw in de stad Groningen in moestuinen aan groenten werd verbouwd en genuttigd. Hierbij is gebruik gemaakt van informatie uit archieven, historische receptenboeken, tekeningen en schilderijen. Onmisbaar was daarbij de database van Frits Vrede, die de afgelopen zesentwintig jaar (!) alle archeologisch-botanische vondsten uit de Stad en omgeving nauwkeurig heeft gedetermineerd en gedocumenteerd.
Lees meer...
